♣️ Bir Ünsüz Bir Ünlü Bir Ünsüzden Oluşan Heceler

Ses yolunda bir engele çarpmadan çıkan sese “ ünlü ” denir. *Dilimizde sekiz ünlü vardır: a, e, ı, i, o, ö, u, ü Ünlüler şu biçimde sınıflandırılır: Heceler bir ya da birkaç sesten oluşur. Seslen yazıya geçirirken harfleri kullanırız. Harflerin durumuna göre altı çeşit hecemiz vardır: ** 1 ünlüden oluşan: o-kul *” 1 ünlü 1 ünsüzden oluşan: öy-kü *” 1 ünsüz 1 ünlüden oluşan: ro-man ** 1 ünsüz 1 ünlü 1 ünsüzden : o-jay Yazarlarbir önceki çalıĢmadan farklı olarak Türk hece yapısını altıya ayırmıĢtır. Bu sınıflamanın ilk dördü, Arat’ın çalıĢmasına benzer olup iki yeni madde eklenmiĢtir: 5. Ünlü + ünsüz + ünsüz, kapalı heceden oluĢan heceler: alt, 6. Ünsüz + ünlü + ünsüz + ünsüz, kapalı heceden oluĢan heceler: dört. Ötümlüünsüzler sözcük içinde hece sonu ünsüz öncesi durumlarda nadiren kullanılırlar (örn., ZÜZ.ZÜ) (Not: Z = ünsüz, Ü = ünlü). Türkçe, hecelerin hemen hemen eşit uzunlukta olduğu hece zamanlı bir dildir. Hece oluşturmak için tek zorunlu olan birim bir ünlüdür. Heceler ZÜ, ÜZ, ZÜZ yapılarında da olabilirler. Tablodada görüldüğü gibi ünlü ile başlayan sıfatların ön ek getirilerek pekiştirilmesinde kullanılan heceler şunlardır: ap, ep, ıp, ip, up. 2. Ünsüzle Başlayan Kelimelerin Pekiştirme Hecesi Ünsüz ile başlayan kelimenin başındaki ünsüz, hemen sonrasındaki ünlüyle Bir tek ünlü veya ünsüzden yahut da ünsüz-ünlü, ünlü-ünsüz, ünsüz-ünlü-ünsüz birleşiminden oluşan ve yapısı bakımından içinde başka bir ek bulunmayan ek: anne+m taş+a çalış+sa doğru+la- top+aç oy-uk kira+lık ök+süz tat+sız oku-mak, ev+ler vb. c Bir ünsüz, kısa ünlü, ünsüzle (ünsüzden sonra ayn veya hemze ile) kurulmuĢ heceler: Fuzûlî, bu hece yapısına sahip 9 kelimede 39 defa medde yer vermiĢtir. Bu kelimelerin sekizinin sonunda “ayn”; birinin sonunda “hemze” yer almaktadır. Ayn ve hemze, Türkçede ünlü gibi 2. Bir ünsüz ve bir uzun ünlüyle kurulmuş heceler: bâ-de, sâ-de, bî-kes, sû-ret gibi. 3. Bir kısa ünlü ve bir ünsüzle kurulmuş heceler: er-kân, imkân, üş-tür gibi. 4. Bir uzun ünlü ve bir ünsüzle kurulmuş heceler: âb, âş-nâ, âf-tâb gibi. 5. Bir ünsüz, bir kısa ünlü ve bir ünsüzle kurulmuş heceler: Hecelerinyapısı V (ünlü) ve C (ünsüz) işaretleriyle gösterilir. Ünlü ile biten hecelere açık hece, ünsüz ile veya uzun ünlü ile biten hecelere ise kapalı hece adı verilir. Açık hece (.) işareti ile, kapalı hece (-) işareti ile gösterilir. CV, yani bir ünsüz ile bir ünlüden oluşan açık hece dünya dilleri Yani bir buçuk hecelere denir. Takdi (Kesme) : Dizelerin durak yerleri belirtilerek kesik kesik okunmasıdır. Not : Arapça ve Farsçadan gelme uzun ünlülerle kurulan iki sesli hecelere; üç sesli heceler yerine göre, aruz ölçüsünde bir tam ve bir yarım (bir buçuk) hece değerinde tutulur ve (-.) işaretiyle gösterilir. Sözcükleri hecelerine ayırma konusu sanırım ilköğretimde anlatılıyor ve bir şekilde kurallarını hatırlamasak da aklımıza kazınıyor. Şöyle birkaç başlıkta hatırlayalım ve bu konuyu netleştirelim: 1- Türkçe sözcüklerde iki ünlü arasında bulunan ünsüz kendinden sonraki ünlü ile hece kurar: i-çe-ce-ği, si-ne – bir ünlü ünsüzünden oluşanlar el,al – bir ünsüz bir ünlüden oluşan ki, ye – bir ünlü iki ünsüzden oluşanlar ilk, üst – bir ünsüz bir ünlü bir ünsüzden oluşanlar saç, baş, kaş – bir ünsüz bir ünlü iki ünsüzden oluşanlar kalk, dört . Tek başlarına hiçbir anlam ifade etmeyen heceler, bazı haGtNd. Slides 5 Download presentation Hece ve Hece Çeşitleri l l Tek bir ses ya da ses öbeğinden oluşan, ağzımızdan bir çırpıda çıkan ses birimine hece denir. Sesleri gösteren işaretlere hece denir. 1 Hece Ve Hece Çeşitleri l l Türkçe’de altı çeşit hece vardır. Bir sesli heceler. l l O- u-ö-e-a-ı-i. l l İki sesli heceler l l At-ot-ka-el-. Bir ünsüz ve bir ünlüden oluşan heceler ya-, ba… l Bir ünsüz, bir ünlü, bir ünsüzden oluşan heceler TAŞ, BAŞ-LIK Bir ünlü ve iki ünsüzden oluşan heceler üst, ast, Bir ünsüz , bir ünlü ve iki ünsüzden oluşan heceler Türk, kürk, dört 2 Açık ve Kapalı Heceler l l l A. Açık Hece Sonu ünlüyle biten heceye denir o-kulo-açık hece , -kul kapalı hece B. Kapalı Hece Sonu ünsüzle biten heceye denir Ki-tap-ki açık, -tap kapalı hece Aşağıdaki sözcüklerin hecelerini inceleyelim Cankurtaran Suadiye Arkeoloji 3 Hecenin Özellikleri 1. 2. 3. 4. 5. Tek başına bir ünlü hece olabilir ”a, e, i, ö, o, ı, ü, u ” Ünlü harf olmadan hece olmaz. Bir hecede en çok dört harf olur kor-kunç Hecenin ünlü sayısı birden çok olamaz. Heceler en küçük ses topluluğu olduğu için parçalanamazlar. 4 6. Dilimiz başka dillerden girmiş bazı tek heceli sözcükleri çift heceli hale getirir. Vakf……vakıf, şükr…. şükür 7. Batı kaynaklı bazı sözcüklerin yazılışı ve söylenişi farklıdır tren…. . tiren Gram…. gıram Spor…sipor l l l 8. Sonunda ünsüz bulunan hecelerin başına ünlüyle başlayan bir dil bitliği geldiğinde ünlü ünsüzü çeker. Ünlü kendinden önceki ünsüzü içine alır Ev-im……e-vim Dört-e…. dör-de 5 Kelimeleri oluşturan, en küçük birimi harf olan ve ses organlarının tek hareketiyle sarf edilebilen ses her hecede yalnızca bir ünlü bulunabilir ve her ünlü tek başına veya ünsüzlerle birleşerek hece oluşturur. Ünsüzler ise hece oluşturmak için mutlaka bir ünlüye ihtiyaç duyar. Buna göre kelimedeki hece sayısı ile ünlü sayısı kelimelerde hecelerin başında iki ünsüz bulunmaz, yabancı kökenli kelimelerde bulunan kelime başı çift ünsüzlerden bir kısmı yazıda korunmakla birlikte söyleyişte aralarına dar bir ünlü alırlar spor [sipor], tren [tiren], grup [gurup], psikoloji [pisikoloji] kökenli kelimelerde söz başı çift ünsüzlerin bir kısmı yazıda ve söyleyişte başlarına bir ünlü alır istatistik, ıspanak, istasyon, uskumru gibi. Türkçe kelimelerde hece sonunda ancak belli ünsüz çiftleri bulunabilir. Kopyalanmış kelimelerde Türkçenin yapısına uymayan hece sonu ünsüz çiftlerinin arasında da dar bir ünlü türer ilim, akıl, fikir, kendilerini izleyen ünlülerle birleşerek hece oluştururlar. Bu nedenle, ünsüzle biten kelimeye ünlüyle başlayan ek geldiğinde heceler değişir. Söz gelişi, güzel şeklinde hecelenen güzel kelimesine {+i} eki gelince kelime gü-ze-li şeklinde hecelenir. Çok heceli kelimelerde kelime içinde iki ünsüzün yan yana gelmesi durumunda ünsüzlerden ilki önceki heceye, ikincisi sonraki heceye bağlanarak hecelenir bit-ki, öğ-ren-ci, hece türleriTürkçe bir hecede biri ünlü olmak üzere en fazla dört sesbirim bulunabilir. Türkçede hece oluşturan seslerin sayısı ve bu seslerin sıralanışına göre altı çeşit hece vardır. Türkçe kelimelerdeki bütün heceler bu çeşitlerden birine uyar kısaltmalarda V ünlüyü, C ünsüzü göstermektedir1. Bir ünlüden oluşan heceler V a- ta, o-rı, o-yun, u-zak, ö-de-mek Bir ünlü,bir ünsüzden oluşan heceler VC ev, as-kı, or-ta, ül-ke3. Bir ünlü, iki ünsüzden oluşan heceler VCC ilk. üst, alt4. Bir ünsüz, bir ünlüden oluşan heceler CV as-ma, an-ne, bil-gi5. Bir ünsüz, bir ünlü, bir ünsüzden oluşan heceler CVC bir-lik, Bir ünsüz, bir ünlü, iki ünsüzden oluşan heceler CVCC Türk, kart, yo-ğurt, sarp, hece türlerinden V, VC, VCC kelimenin sadece ilk hecesinde; diğer hece türleri ise, kelimenin her yerinde bulunabilir. Türkçede en yaygın hece türleri CV ve CVC kuruluşunda olanlardır. Yabancı kökenli kelimelerde başka hece türlerine de rastlanır CCVCCC sfenks, CCCVC stres, CCVC kral, tren, CVCCC kontr, CCV gri. Ancak bu heceler söyleyişte kısmen Türkçenin kurallarına uyar ve birden fazla hece haline gelirler [kontur], [kıral], [gıri].Sözlükte “hece” ne demek?1. Bir solukta çıkarılan ses ya da ses birliği, içinde kullanımıOkumak sözünde üç hece kelimesinin ingilizcesiadj. syllabicn. syllableKöken Arapça Hece Tablosu Ağzımızdan tek bir hareketle çıkan ses topluluğu hece olarak adlandırılmaktadır. Türkçe’ de hece harf sayılarına göre dört, yapılarına göre ise altı çeşide ayrılır. Bunlar; • Harf sayılarına göre heceler; a, al, bak, Türk gibi • Yapılarına göre heceler; o Bir ünlüden meydana gelenler a, e o Bir ünlü bir ünsüzden meydana gelenler al, el o Bir ünsüz bir ünlüden meydana gelenler ye, ki o Bir ünlü iki ünsüzden meydana gelenler üst, ilk o Bir ünsüz bir ünlü ve bir ünsüzden meydana gelenler baş, saç, kaş, kal o Bir ünsüz bir ünlü ve iki ünsüzden meydana gelenler dört, kalk, Türk Diğer bir tanımla hece; ses organlarının aynı doğrultudaki hareketleriyle ve bir nefes hamlesiyle çıkarılabilen ses ya da sesler zinciri olarak tanımlanmaktadır. Türkçe’ de her hecede yalnızca bir ünlü bulunabilmekte ve bu ünlüler tek başlarına ya da ünsüzlerle birleşerek hece oluşturmaktadır. Ünsüzler de ise hece oluşturulabilmesi için mutlaka bir ünlüye ihtiyaç vardır. Bu duruma göre kelimelerdeki hece sayısı ve ünlü sayısı birbirine eşit olmaktadır. Tek başlarına herhangi bir anlam ifade etmeyen heceler ise bazı durumlarda tek başlarına kelime olarak kullanılabilmektedir. Ancak bu kelimeler bir anlam taşımaktadır. Örneğin; kal, çal, baş, kol gibi kelimeler tek başlarına kullanılabilmektedir. Bir kelimenin hecelerine ayrılması durumunda akıcı bir şekilde okunabilmesi söz konusu ise bu kelime hecelerine doğru ayrılmış demektir. Hece söylenmesi sırasında zorlanma oluyorsa bu durumda da doğru ayrılmamış demektir. Satır sonuna sığmayan kelimeler, hecelere ayrılacakları zaman satır sonunda tek başına ayrılamamaktadır. Kelimelerin gelişigüzel ve rastgele ayrılması doğru bir şey değildir. Bir hecenin sesli harfle bitmesi açık, sessiz harfle bitmesi de kapalı hece olarak adlandırılmaktadır. Hece tablosu ne işe yarar? Okula yeni başlamış öğrencilere okuma yazma öğretilmesi sırasında hecelerden yardım alınmakta, kelimeler hecelerin birleştirilmesi ya da kelimelerin hecelenmesi ise okuma öğretilmektedir. Bu durumda ise hece tablosu yardımcı bir unsur olarak oldukça faydalı olmaktadır. Bu tablonun kullanımı ve hazırlanması oldukça kolaydır. Bir tarafta ünlüler diğer tarafta ünsüzlerin yer aldığı bir tablo düşünün. Bu tabloda harflerin kesişmesiyle meydana gelen kutucuklara oluşan heceler yazılır. Böylece öğrenciler harfleri birleştirerek heceleri oluşturmakta ve doğru sesleri çıkarabilmektedir. Okuma öğrenme konusunda ilk adım olan bu aşamalarda bu yöntem oldukça faydalı olmaktadır. Okuma yazma öğrenmede zorluk yaşayanlara faydalı olabilecek çalışmalar • Öğrenciler gözlemlenerek unutulan seslerden başlanıp tekrar seslerin kavratılması • Hece tablosu da kullanılarak hece ve kelimeler oluşturularak okuma çalışmalarının yapılması • Öğrenilen kelimelerin kullanılarak bir metin oluşturmasının istenmesi • Ders sonrasında özel çalışmalar yapılması • Tekerlemeler dağıtarak okunması • Tekerlemeler içinde hecelerin bulunmasının istenmesi • Bir hecenin gün içerisinde değişik saatlerde okutup yazılması. Bu çalışmayı günde 3 kez tekrar ederek daha kalıcı olması sağlanabilir. • Okuma zorluğu çeken öğrenciler için gün içinde diğer öğrencilere okuma yaptırılırken bu öğrencilerle özel çalışmalar yapılması • Yine zorluk çeken öğrenciler için serbest etkinlik derslerinde bu öğrencilerle özel çalışmalar yapılması • Seviyelerine uygun ev ödevlerinin verilmesi ve ödevlerin az olması • Harflerin verilmesi için uygun bir plan yapılması ve öğrencinin durumuna göre uzun zamana yayılması • Eğer öğrenci sesleri tanıyor ancak birleştiremiyorsa bu durumda hece tablosu oldukça yardımcı olmaktadır. Hece tablosunun önce normal verilmesi ve sonra karıştırılarak verilip okutulması ile öğrenciler okuma konusunda daha başarılı olabilmektedir. • Başarılı öğrencilerin ders ve teneffüslerde arkadaşlarını çalıştırmasının istenmesi • Öğretmen arkadaşlarınızdan öğrencinizi okutmasını isteyebilirsiniz. Bazen sizin göremediğiniz bir durumu onlar fark edebilmektedir. Eğer yalnızsanız bu durumda her sabah 10- 20 dakika bu öğrencilerle özel olarak çalışabilirsiniz. • Her gün bir hece ile çalışılması, adının nasıl yazılacağının öğretilmesi • Seslerin baştan alınması • Hecelerin renkli kalemlerle kağıda yazılarak kesip birleştirilmesi • Söylediğiniz hecelerin bulunarak gösterilmesi ve tahtaya yazılması Okuldaki eğitim dönemleri Hece Dönemi Bu dönem sekiz sesli harfin çözümlenmesi ile başlamaktadır. Verilen cümlelerde sesli harflerin tek tek hece olarak ortaya çıkması beklenmektedir. Örnek; A-li, a-dam, o-kul gibi. Harflerin kopya edilmesinde sesli harflerin unutulması, kelimelerin bitiştirilmesi gibi durumlar çocuğun dilin hece yapısına ait olan tasavvurlarının açık- seçik olmamasından kaynaklanmaktadır. Çözümlemesi yapılan kelimeler ile elde edilen ses ve hecelerden yeni kelimelerin türetilmesi gerekir. Bunun için farklı çalışmalar yapılabilir. Elde edilen yeni kelimelerin cümlelerde kullanılması ile de daha iyi kavranması sağlanacaktır. Birbirini bütünleyecek 3- 4 cümleyle oluşturulacak küçük metinlerin okutulması ve yazdırılması etkinliği de yararlı olacaktır. Harf Dönemi Seslerin analiz edilmesi için yapılan çalışmalarda benzer harflerin neden birbirinden farklı olduğunun öğretilmesi gerekir. Benzer harflerin birbirileriyle kıyaslanabileceği alıştırmaların harf dizileri şeklinde yapılması ve bu sırada açıklamalarda bulunulması oldukça faydalı olacaktır. Çocuklarda hece kavramı gelişmemesinin nedenlerinden biri de sesli ve sessiz harfler arasındaki ilişkiyi kavrayamamasıdır. Sessiz harflerin vurgusuz olması ve çocukların dikkatini daha az çekmesi nedeniyle öğretmenlerin hece derslerindeki çalışmalarında heceleri doğru şekilde telaffuz etmeye önem vermesi ve pekiştirici çalışmaları sık sık yapmaya gayret etmesi gerekmektedir. Hece döneminde sekiz sesli harfin tek tek ortaya çıkarılması gerekmektedir. Yapılan çalışmalarla sesli harfler hece döneminde çocuklara doğal olarak kazandırılmaktadır. Bu dönemin ardından çocuklara sessiz harfler ve ayrımları öğretilmektedir. Eklenme Tarihi 15 Aralık 2016 Ağızdan bir hareketle, bir solukta çıkan ses ve ses öbeğidir hece. Türkçede bir hecede ancak bir ünlü bulunabilir. Bu ünlü aynı zamanda hecenin doruğudur. HECE NEDİR? KAÇ ÇEŞİT HECE VARDIR? Ağızdan bir hareketle, bir solukta çıkan ses ve ses öbeğidir. Türkçede bir hecede ancak bir ünlü bulunabilir. Bu ünlü aynı zamanda hecenin doruğudur. Ünsüzler bir ünlü çerçevesinde öbekleşerek heceleri oluşturur. Ünlüler ise tek başına hece oluşturabilir. Türkçede altı çeşit hece, her hecede de en fazla dört ses birim, fonem bulunabilir. Bir ünlüden oluşan heceler a – na, a – ta, o – nu, i – nanBir ünlü ve ünsüzden oluşan heceler ev, av, el, ol-Ünsüz + ünlüden oluşan heceler te – pe, ye – di, bu – la – şıkÜnsüz + ünlü + ünsüzden oluşan heceler yol – luk, tuz – lukÜnlü + ünsüz + ünsüzden oluşan heceler alt, üst, ölç-Ünsüz + ünlü + ünsüz + ünsüzden oluşan heceler dört, kürk, kork-, pars Yıldız vermeyi unutmayın 😉 Türkçe'nin Hece Yapısı Ve Hece Çeşitleri Hece, ses organlarının aynı doğrultudaki hareketiyle ve bir çırpıda çıkarılan ses veya sesler topluluğudur. Türkçede hecenin temelini oluşturan sesler ünlülerdir. Heceler de kelimelerin ses yapısını oluştururlar. Ünlüler tek başlarına hece özelliği gösterdikleri hâlde ünsüzler yanlarına ünlü almadan bir ses bütünlüğü, bir hece oluşturamazlar. Dolayısıyla Türkçe bir kelimede kaç tane ünlü varsa, o kadar da hece var demektir. Çünkü, Türkçe bir hecede, birden fazla ünlünün bulunması mümkün değildir. Türkçecilik kelimesindeki ünlü sayısıyla ü, e, i, i hece sayısının Türk-çe-ci-lik birbirine eşit olması gibi. Ünsüzler, kendilerini takip eden ünlülerle birleşerek hece oluştururlar. Bu sebeple bir kelime hecelerine ayrılırken -yan yana iki ünsüz gelmemişse- ünlü+ünsüz şeklinde değil, ünsüz+ünlü şeklinde hecelenir ev - in - iz - de değil, e - vi - niz - de; güz - el - ler - in değil, gü - zel - le - rin vb. Benzer bir durum peş peşe gelen kelimeler arasında da vardır Ünsüzle biten bir kelimeden sonra ünlüyle başlayan bir kelime gelirse okurken birinci kelimenin son ünsüzü ikinci kelimenin ilk hecesine bağlanır. Buna da ulama denir Dün akşam üç ekmek aldım. / Dü - nak- şa - mü -çek - me - kal - dım gibi. Kelime içinde iki ünsüzün yan yana gelmesi durumunda ünsüzlerden birincisi önceki heceye, ikincisi sonraki heceye ait olacak şekilde heceleme yapılır bil - gin, öğ - ret - men - lik. Yazıda, kelimenin hecelerine doğru yerden ayrılıp ayrılmadığı çok basit bir uygulamayla kontrol edilebilir Kelime, hecelerine ayrıldığı şekliyle çok kolay ve akıcı bir şekilde söylenebiliyorsa heceleme doğru yapılmıştır. Tutukluk veya zorlanma oluyorsa kelime, yanlış yerden bölünmüş demektir. Satır sonuna sığmayan kelimeler, hecelerine ayrılırken satır sonunda veya satır başında tek hece olacak şekilde ayrılmaz. Özel adlar, satır sonunda hecelerine ayrılmaz. Mizanpajı* bozmamak anlayışıyla kelimeleri gelişigüzel yerlerden bölmek doğru değildir. Türkçede hece çeşitleri Türkçe bir hecede en fazla dört ses bulunabilir. Türkçede, heceyi oluşturan seslerin sayısına ve bu seslerin hecedeki yerine göre altı çeşit hece vardır Aşağıdaki kısaltmalarda Ü ünlü, sesli yerine; S ünsüz, sessiz yerine kullanılmıştır. 1. Bir ünlüden oluşan heceler Ü e - rik, a-rı, u - yan. 2. Bir ünlü,bir ünsüzden oluşan heceler Ü+S el - ma, or - du, ül - ke. 3. Bir ünlü, iki ünsüzden oluşan heceler Ü+S+S ilk, üst, art, 4. Bir ünsüz, bir ünlüden oluşan heceler S+Ü el - ma, ar - ka - daş, gör- gü 5. Bir ünsüz, bir ünlü, bir ünsüzden oluşan heceler S+Ü+S bil-dik, yal – nız - lık 6. Bir ünsüz, bir ünlü ,iki ünsüzden oluşan heceler S+Ü+S+S Türk, kurt, sarp, se-vinç-ten. Bunlardan ilk üçü kelimenin sadece ilk hecesi olabilir. Diğerleri kelimenin başında, ortasında veya sonunda bulunabilir. Yukarıda sıralanan hece çeşitlerine uymayan kelimeler Türkçe değildir.

bir ünsüz bir ünlü bir ünsüzden oluşan heceler